Modliszki

Na rząd modliszek składa się piętnaście rodzin, do których należą 434 rodzaje skupiające około 2300 opisanych gatunków. Owady wchodzące w skład tej dużej grupy taksonomicznej stanowią bardzo interesujący obiekt, tak obserwacji jak i hodowli. Jest to jedyny rząd owadów, którego wszyscy przedstawiciele bez wyjątku prowadzą drapieżny tryb życia, polując na drobne zwierzęta (niekoniecznie ograniczając się do bezkręgowców). W świecie tych drapieżców występują tak olbrzymy (mierzące kilkanaście centymetrów Paratoxodera cornicollis, Ischnomantis gigas) jak i liliputy (zaledwie kilkunastomilimetrowe Micromantis glauca, Bolbe pygmea). Większość modliszek zamieszkuje rejony tropikalne i subtropikalne, w klimacie umiarkowanym występują nieliczne gatunki. 

Na pierwszy rzut oka uwagę zwraca charakterystyczna budowa oraz zachowanie tych owadów. Typowymi dla nich cechami jest ruchoma trójkątna głowa zaopatrzona w parę złożonych oczu (oraz położone między nimi 3 mniej widoczne przyoczka), a także przednie kończyny chwytne służące do łapania i przytrzymywania zdobyczy. Większość gatunków prezentuje "typową" dla modliszek budowę najlepiej obrazowaną przez przedstawicieli rodzajów takich jak Sphodromantis, Stagmomantis czy Stagmatoptera. Taki właśnie wygląd najczęściej kojarzony jest z modliszkami. Jak się jednak okazuje spora część owadów z tego rzędu przybiera mocno odmienne formy, będące wyrazem adaptacji do środowiska oraz specjalizacji pokarmowej. Sporo modliszek w swoim wyglądzie daleko odbiega od przyjętego wzorca. Kształt ciała całej rzeszy gatunków w toku ewolucji uległ przemianom umożliwiającym życie i skuteczne zdobywanie pokarmu, w bardzo specyficznych niekiedy warunkach środowiskowych.

Larwa Empusa pennata Hiszpania, okolice Madrytu

Można wyróżnić gatunki, które w swym wyglądzie upodobniły się do: suchych gałęzi (Popa spurca,Heterochaeta strachanii), źdźbeł trawy (Oxyophthalmellus somalicus), żywych (rodzaj Choeradodis) bądź obumarłych liści (rodzaje Deroplatys, Acanthops, Phyllocrania, Metilia), kawałków kory (Liturgusa, Tarachodes iHumbertiella) kamieni (Eremiaphilia, Ligariella) bądź też kwiatów (Creboter, Pseudocreoboter, Childonoptera,Theopropus, Harpagomantis, Callibia).

Subimago Humbertiella sp. Tajlandia, Chiang Mai

Tak silnie rozwinięty mimetyzm występujący u części gatunków, z jednej strony chroni przed drapieżnikami, z drugiej zaś pozwala na pozostanie niezauważonym przez potencjalną ofiarę. Gatunki modliszek, u których mimetyzm nie jest tak daleko posunięty polegają na kamuflującym ubarwieniu (z reguły brązowym bądź zielonym) pozwalającym lepiej wtapiać się w otoczenie.

Systematyka rodzin modliszek

• Acanthopidae
• Amorphoscelidae
• Chaeteessidae
• Empusidae
• Eremiaphilidae
• Hymenopodidae
• Iridopterygidae
• Liturgusidae
• Mantidae
• Mantoididae
• Metallyticidae
• Sibyllidae
• Tarachodidae
• Thespidae
• Toxoderidae

Metallyticidae -Bardzo wąska rodzina owadów obejmująca kilka gatunków rodzaju Metallyticus. Modliszki małe z charakterystycznym metalicznym pobłyskiem. Owady bardzo trudne w utrzymaniu oraz rzadkie w hodowlach. (gatunki: Metallyticus fallax, Metallyticus pallipes, Metallyticus semiaeneus, Metallyticus splendidus, Metallyticus violaceus).

Amorphoscelididae - Modliszki bardzo małe, przykładowo Paraoxypilus (Saussure, 1870) zwana jako modliszka boxer, kamuflażem (mimetyzm*) zlewa się z korą drzew (podobnie jak modliszki rodzaju Gyromantis). Modliszki z reguły bardzo małe, Paraoxypilus w imago ma 3cm! Modliszki tej rodziny bardzo rzadko/wcale nie spotykana w hodowlach. (m.in rodzaje: Cliomantis, Compsothespis, Exparoxypilus, Gyromantis, Myrmecomantis, Paraoxypilus).

Mantoididae - Kolejna wąska rodzina obejmująca jedynie 9 gatunków modliszek rodzaju Mantoida. Owady tej rodziny mało rozpowszechnione w hodowlach. Modliszki małe, smukłe, lecz agresywne. (m. in. gatunki: Mantoida brunneriana, Mantoida fulgidipennis, Mantoida maya, Mantoida nitida).

Eremiaphilidae - Swoisty fenomen wśród tych zwierząt. W przeciwięstwie do wszystkich innych mantodea, owe modliszki są owadami naziemnymi. Spotkać je można na piaskach pustyń czy rozgrzanych kamieniach. Samicę składają ootheki w ziemi, a młode opuszczając je, linieją i od razu zaczynają na siebie polować. Rodzina zawiera 60 gatunków rodzaju Eremiaphila i 2 rodzaju Heteronutarsus. (m. in. rodzaje i gatunki: Heteronutarsus aegyptiacus, Heteronutarsus albipennis, Eremiaphila brunneri (modliszka pustynna), Eremiaphila gigas, Eremiaphila zetterstedti.

Empusidae - Największe modliszki zostały zidentyfikowane właśnie w tej rodzinie. Występują na terenach całej Afryki, Azji i regionie Morzą Śródziemnego. Modliszki charakteryzują się swą smukłością, wyrostkami z tyłu odwłoka oraz pięknymi skrzydłami. Czułki samców najczęściej są długie i grzebieniaste. W skład tej rodziny wchodzi ok. 8 rodzajów modliszek. Warto zaznaczyć, że w skład tej rodziny wchodzi gatunek Idolomantis diabolica, jedna z większych, ładniejszych i najtrudniejszych modliszek w naszych hodowlach. (m. in. rodzaje: Hemiempusa, Idolomorpha, Empusa, Idolomantis).

Hymenopodidae - Druga pod względem wielkości rodzina owadów rzędu mantodea. Skupia około 220 gatunków zamieszkujących Afrykę, Azję, Australię. Większość gatunków należących do tej rodziny wykazuję mimetyzm*. Większość upodabnia się do gałązek, liści czy kwiatów. Dzięki temu ta rodzina jest najbardziej efektowna, a na poszczególne gatunki można patrzeć godzinami. Np. Modliszka storczykowa (Hymenopus coronatus) upodabnia się nie tylko ubarwieniem, ale i kształtem (!) do kwiatu storczyka. (m. in. rodzaje: Hymenopus, Pachymantis, Parablepharis, Odontomantis, Phyllocrania, Pseudocreobotra, Harpagomantis, Oxypiloide).

Mantidae - Najszersza i najbardziej rozpowszechniona rodzina modliszek. Rodzina zawiera aż 263 rodzaje, a każdy rodzaj dzieli się na kilka/kilkanaście gatunków! Widać tu naprawdę szeroki wachlarz różnorodności kształtów i form. Najczęściej będziemy mieli tu do czynienia z dużymi zielonymi/brązowymi modliszkami. Rozpiętość jest tu na prawdę duża, od gatunków małych - Miomantis sp - mających ok. 25mm imagines, do dużych - Polyspilota aeruginosa - w imagines mająca nawet 80mm długości ciała. Od kolorowych Omomantis zebrata do jednostajnie wybarwionych Sphodromantisów. Od owadów o skomplikowanej budowie - Pyrgomantis do prostych Sphodromantisów. (m. in. rodzaje: Deroplatys, Geomantis, Hierodula, Miomantis, Omomantis, Prohierodula, Polyspilota, Tarachodes, Sphodromantis, Popa, Pyrgomantis, Stagmomantis).

Liturgusidae - Małe, nadrzewne modliszki rdzennie występujące w Australii. Wykazują duży mimetyzm* (np. Humbertiella sp.) czasem nawet wprawne oko nie dostrzeże na korze drzew owych modliszek. :)  (m. in. rodzaje: Ciulfina, Humbertiella, Zouza)